اگر بیش از یک نوزاد باردار هستید، به آن بارداری چند قلویی می گویند. امروزه نرخ حاملگی چندقلویی در حال افزایش است. با استفاده از روش های درمانی باروری و باردار شدن در سنین بالا، حاملگی های چند قلویی شایع تر شده است. با حاملگی چند قلویی شما در معرض خطر بیشتری از عوارضی مانند زایمان زودرس، پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری و محدودیت رشد جنین هستید. امروز می خواهیم در مورد بارداری چند قلویی و علل آن با شما صحبت کنیم.
بارداری چند قلویی چیست؟
حاملگی چند قلویی بارداری است که در آن شما بیش از یک نوزاد را در یک زمان باردار هستید و حمل می کنید. اگر دو نوزاد را حمل می کنید، به آن دوقلو می گویند. سه نوزادی که در یک بارداری حمل می شوند، سه قلو نامیده می شوند. شما همچنین می توانید بیش از سه نوزاد را در یک زمان باردار باشید. معمولا خطرات مربوط به بارداری چند قلویی بیشتر از بارداری تک قلو است.
حاملگی چند قلویی چگونه اتفاق می افتد؟
دو راه اصلی وجود دارد که حاملگی چند قلو می تواند اتفاق بیفتد:
- یک تخمک بارور شده (تخمک) قبل از لانه گزینی در دیواره رحم شکافته می شود.
- دو یا چند تخمک جداگانه توسط اسپرم های مختلف به طور همزمان بارور می شوند.
برای تشکیل دوقلوهای همسان، یک تخمک بارور شده تقسیم می شود و به دو نوزاد با اطلاعات ژنتیکی دقیقاً یکسان تبدیل می شود.
برای تشکیل دوقلوهای ناهمسان، دو تخمک توسط دو اسپرم بارور می شوند و دو فرزند از نظر ژنتیکی منحصر به فرد تولید می کنند.
حاملگی با سه قلو یا بیشتر، نوزادان شما می‌توانند همگی یکسان، همگی ناهمسان یا ترکیبی از هر دو باشند. اگر بدن شما چندین تخمک آزاد کند و بیش از یک تخمک بارور شود، ممکن است این اتفاق بیفتد. در موردی که هم چندقلوهای همسان و هم ناهمسان دارید، بیش از یک تخمک بارور شد و حداقل یکی از آن تخمک ها نیز پس از لقاح شکافته شد.
چه عواملی احتمال بارداری چند قلویی را افزایش می دهد؟
برخی از زنان بیشتر از سایرین احتمال چند قلو زایی را دارند. عواملی که احتمال را افزایش می دهند عبارتند از:
- سن مادر: زنان 30 تا 40 ساله نسبت به زنان جوانتر سطوح بالاتری از هورمون جنسی استروژن دارند، به این معنی که تخمدان های آنها برای تولید بیش از یک تخمک در یک زمان تحریک می شود.
- تعداد بارداری های قبلی: هر چه تعداد بارداری های یک زن بیشتر باشد، احتمال دوقلو باردار شدن او بیشتر است.
- وراثت: اگر خودتان دوقلو هستید یا خواهر و برادری داشته باشد که فززندان دو قلو دارند. این ویژگی وراثتی عموماً از طریق مادر خانواده منتقل می شود.
- نژاد: زنان سیاه پوست آفریقایی بیشترین میزان دو قلوها را دارند، در حالی که زنان آسیایی کمترین میزان چند قلوزایی را دارند
- تکنیک‌های کمک باروری: بسیاری از روش‌ها بر تحریک تخمدان‌ها با داروهای باروری برای تولید تخمک تکیه می‌کنند که می‌تواند منجر به آزاد شدن چندین تخمک در هر تخمک‌گذاری شود.
- درمان ناباروری با IVF: رویان های متعدد اغلب به رحم زن منتقل می شوند تا شانس بارداری افزایش یابد.
حاملگی چند قلویی چقدر رایج است؟
زایمان های چند قلو در سال های اخیر رایج تر شده است زیرا افراد بیشتری از داروها و روش های باروری مانند IVF برای کمک به بچه دار شدن استفاده می کنند.
علائم بارداری چند قلویی چیست؟
زنانی که چند قلو باردار هستند ممکن است تهوع صبحگاهی یا حساسیت سینه شدیدتر نسبت به زنانی که با یک جنین باردار هستند، داشته باشند. همچنین ممکن است سریعتر وزن اضافه کنند. اکثر حاملگی های چند قلویی در طول معاینه سونوگرافی کشف می شوند.
عوارض بارداری چند قلویی چیست؟
هر زنی ممکن است در دوران بارداری خود دچار مشکلات و اختلالاتی شود، اما احتمال بروز این مشکلات در بارداری چندقلویی بیشتر است. اما منظور این نیست که هر زنی که بارداری چند قلویی را تجربه کند دچار مشکلات دوران بارداری می شود.
مادر ممکن است دچار تهوع شدید صبحگاهی شود که دائمی است، دیابت در بارداری، فشار خون بالا یا زایمان زودرس. برای نوزادان، افزایش خطرات ناشی از تولد نارس یا به دلیل عوارض ناشی از جفت یا عروق خونی مشترک و به دلیل محدودیت رحم است.
زایمان زودرس: شایع ترین عارضه چند قلوزایی، زایمان زودرس است. اگر چندقلو باردار هستید، احتمال زایمان زودرس (قبل از 37 هفته) بیشتر از زنی است که فقط یک نوزاد دارد.
پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری: در طول بارداری، پزشک متخصص زنان فشار خون شما را به دقت بررسی می کند تا مطمئن شود که فشار خون بالایی نداشته باشید. زیرا فشارخون بالا می تواند منجر به یک عارضه بارداری به نام پره اکلامپسی شود. عوارض مربوط به فشار خون بالا در زنان چندقلو در مقایسه با زنان باردار تک قلو دو برابر بیشتر است.
دیابت بارداری: ممکن است در دوران بارداری به دیابت مبتلا شوید. این به دلیل افزایش مقدار هورمون از جفت اتفاق می افتد. اندازه جفت نیز می تواند عاملی برای این وضعیت باشد. اگر دو جفت دارید، مقاومت در برابر انسولین افزایش می یابد.
جدا شدن جفت: این وضعیت زمانی اتفاق می افتد که جفت قبل از زایمان از دیواره رحم شما جدا می شود. این یک وضعیت اضطراری است. جداشدگی جفت در زنانی که چند قلو حامله هستند شایع تر است. مهم است که بدانید آیا دوقلوهای شما جفت مشترک دارند یا خیر، زیرا جفت مشترک به معنای تقسیم خون مادر نیز می باشد. اگر تقسیم خون نابرابر باشد، این می تواند منجر به عوارض شود. به همین دلیل، زنانی که دارای دوقلوهایی هستند که جفت مشترک دارند، باید معاینات دوران بارداری مکرر را انجام دهند.
دوقلوهایی که یک غشای داخلی مشترک دارند (به این معنی که کیسه آمنیوتیک مشترک دارند)، این احتمال وجود دارد که بند ناف آنها در هم پیچیده شود و جریان خون آنها قطع شود. در این مورد، بارداری با دقت بیشتری کنترل می شود و ممکن است توصیه شود که دوقلوهای شما زودتر به دنیا بیایند.
زایمان سزارین در بارداری چند قلویی
زایمان به روش سزارین ممکن است به دلیل شرایط مختلفی توصیه شود. از آنجایی که مشکلات و اختلالات دوران بارداری در زنانی که چند قلو باردار هستند بیشتر است، در نتیجه احتمال زایمان به روش سزارین در این زنان بیشتر می باشد.
چگونه متوجه بارداری چند قلویی خود شویم؟
۱. افزایش سطح هورمون hCG
در بارداری چند قلویی، سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) در خون مادر عموما بیشتر از بارداری تک قلویی است. این هورمون توسط جفت تولید می‌شود و نقش مهمی در حفظ بارداری دارد. افزایش غیر عادی این هورمون در آزمایش خون می‌تواند یکی از اولین نشانه‌های بارداری چند قلویی باشد، هرچند تشخیص قطعی تنها با سونوگرافی امکان پذیر است.
۲. شدت بیشتر علائم بارداری
مادرانی که چند قلو باردار هستند، اغلب علائم شدید تری از تهوع و استفراغ صبحگاهی (هایپرامسیس گراویداروم)، خستگی شدید، افزایش سریع وزن و سرعت بزرگ شدن رحم را تجربه می‌کنند. این علائم به دلیل افزایش میزان هورمون‌ها و متابولیسم بیشتر بدن بروز می‌یابند، اما لزوما نشانه قطعی نیستند.
۳. یافته‌های فیزیکی پزشک در معاینه
در معاینه بالینی، پزشک ممکن است متوجه بزرگتر بودن رحم نسبت به سن بارداری شود، یا هنگام سمع قلب جنین، صدای بیش از یک ضربان قلب را تشخیص دهد. این یافته‌ها می‌توانند پزشک را به احتمال وجود چند جنین مشکوک کنند.
۴. تایید از طریق سونوگرافی
معتبر ترین و قطعی ترین روش تشخیص بارداری چند قلویی، انجام سونوگرافی ترانس واژینال یا شکمی است. سونوگرافی بیشتر در هفته‌های ۶ ام تا ۸ ام بارداری می‌تواند حضور بیش از یک ساک حاملگی، چندین جنین یا ضربان قلب مجزا را نشان دهد. همچنین، نوع بارداری چند قلویی (تک جفتی یا دو جفتی، تک آمنیوتیک یا دو آمنیوتیک) نیز در سونوگرافی قابل تعیین است که در مدیریت بارداری اهمیت دارد.
بارداری چندقلویی چه تاثیری روی نوزادان می‌گذارد؟
بارداری چند قلویی با خطراتی برای نوزادان همراه است که باید از همان ابتدای بارداری مورد توجه قرار گیرد. از مهم ترین تاثیر آن افزایش احتمال تولد زودرس است. بیش از ۵۰٪ بارداری‌های چند قلویی پیش از هفته ۳۷ بارداری به زایمان منجر می‌شوند که می‌تواند با وزن کم هنگام تولد، مشکلات تنفسی، ناتوانی در تنظیم دمای بدن و در مواردی نیاز به بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) همراه باشد.
از سوی دیگر، خطر اختلالات رشدی در دوقلوها یا چند قلوهایی که در یک جفت مشترک رشد می‌کنند (مانند سندروم انتقال خون دوقلویی) نیز وجود دارد. بنابراین پیگیری منظم توسط متخصص زنان و زایمان دکتر کلارا منظمی، انجام سونوگرافی‌های دقیق و کنترل رشد جنین‌ها بسیار حیاتی است.
شانس زایمان طبیعی در مادرانی که بارداری چندقلویی دارند چقدر است؟
یکی از نگرانی‌های شایع مادران در بارداری چند قلویی، نوع زایمان است. برخلاف تصور عموم، زایمان طبیعی برای برخی از بارداری‌های چند قلویی امکان پذیر است، اما به عوامل متعددی بستگی دارد.
مهم ترین عوامل شامل: وضعیت قرارگیری جنین‌ها در رحم، سلامت عمومی مادر، نداشتن عوارض خاص در بارداری و تجربه زایمان طبیعی قبلی هستند. اگر هر دو جنین در وضعیت سر به پایین باشند (Cephalic)، احتمال موفقیت در زایمان طبیعی بالا می‌رود. در غیر این صورت، به خصوص در صورت قرارگیری یکی از جنین‌ها به شکل عرضی یا بریچ، عموما زایمان سزارین توصیه می‌شود.
به صورت کلی، طبق آمار، حدود ۴۰٪ از بارداری‌های دوقلویی به صورت طبیعی قابل زایمان هستند، ولی در مورد بارداری‌های سه قلویی یا بیشتر، زایمان سزارین تقریبا همیشه انتخاب اول پزشکان است.
سندروم محو شوندگی یکی از دوقلوها چیست؟
سندروم محو شوندگی دوقلو (Vanishing Twin Syndrome) یکی از پدیده‌های نسبتا شایع در بارداری‌های چندقلویی است که بیشتر در سه ماهه اول بروز می‌کند. در این حالت، یکی از جنین‌ها رشد خود را متوقف کرده و توسط بدن مادر یا جفت جذب می‌شود.
علت اصلی این پدیده معمولا اختلالات ژنتیکی در جنین از بین رفته یا اختلال در کاشت جنین در دیواره رحم است. در بسیاری از موارد، این سندروم بدون علائم و به صورت تصادفی در سونوگرافی‌های بعدی کشف می‌شود. در برخی موارد، خونریزی یا گرفتگی عضلانی خفیف ممکن است مشاهده شود. خوشبختانه، در اغلب مواقع، این پدیده تاثیر قابل توجهی بر جنین باقی مانده ندارد و بارداری به شکل طبیعی ادامه می‌یابد. با این حال، نیاز به پیگیری منظم و بررسی سلامت جنین فعال توسط پزشک متخصص وجود دارد.
در بارداری‌های چند قلویی وزن مادر چقدر افزایش می‌یابد؟
افزایش وزن در دوران بارداری یکی از شاخص‌های مهم برای ارزیابی سلامت مادر و جنین‌ها می‌باشد. در بارداری‌های چندقلویی، میزان افزایش وزن مادر بیشتر از بارداری تک قلویی است، چرا که بدن مادر باید نیازهای تغذیه‌ای بیش از یک جنین را تامین کند. میزان دقیق این افزایش وزن به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله؛ تعداد جنین‌ها، وزن پیش از بارداری، شاخص توده بدنی (BMI) مادر و سلامت عمومی او.
افزایش وزن مطلوب در بارداری دوقلویی
بر اساس راهنمایی‌های موسسات معتبر پزشکی مانند کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG)، میزان افزایش وزن پیشنهادی در بارداری دوقلویی به شرح زیر است:
- مادران با وزن نرمال (BMI بین 18.5 تا 24.9):
بین 16 تا 24 کیلوگرم افزایش وزن در طول بارداری - مادران دارای اضافه وزن (BMI بین 25 تا 29.9):
بین 14 تا 23 کیلوگرم - مادران چاق (BMI بالای 30):
بین 11 تا 19 کیلوگرم
افزایش وزن در بارداری سه قلویی یا بیشتر
در بارداری‌های سه قلویی یا بیشتر، افزایش وزن باید بیشتر و با سرعت بیشتری اتفاق بیفتد، خصوصا در سه ماهه اول و دوم. در این نوع بارداری‌ها، پزشک ممکن است افزایش وزنی بین 22 تا 27 کیلوگرم یا بیشتر را توصیه کند، که تماما به وضعیت جسمی و سوابق پزشکی مادر بستگی دارد.
