این عمل یکی از مراحل در آی وی اف (IVF) می باشدو طی آن، با استفاده از داروهایی تخمدان را تحریک می نمایند و سپس با استفاده از سوزن مخصوص تخمک ها را از بدن زن خارج نموده و در محیط آزمایشگاهی نگه داری می کنند. این عمل عموما با بیهوشی کوتاه مدت انجام می شود. اگر شما نیز به برای درمان ناباروری اقدام به انجام آی وی اف کرده اید و نمی دانید عمل پانکچر یا تخمک گیری چیست، در این مقاله همراه ما باشید.
عمل پانکچر چیست؟
عمل پانکچر یا تخمک‌کشی، دومین مرحله درمان ناباروری به روش آی وی اف است که به منظور استخراج تخمک از فولیکول تخمدان انجام می‌شود. در عمل پانکچر، پس از تحریک تخمدان‌ها با داروهای خاص و تزریق آمپول گنادوتروپین (HCG) صورت می‌گیرد تا فولیکول‌ها آماده تخمک کشی شوند. سپس، طی یک بیهوشی کوتاه‌مدت، مایع داخل فولیکول‌ها به همراه تخمک‌های داخل آن از طریق یک سوزن متصل به پروب، از راه واژن خارج می‌گردند. پس از آن، تخمک‌های باکیفیت در محیط آزمایشگاه با اسپرم شسته‌شده لقاح پیدا می‌کنند.
به طور کلی پانکچر (follicular puncture) قبل از شروع تخمکگذاری و حدود ۳۴ الی ۳۶ ساعت پس از تزریق هورمون گنادوتروپین (HCG) انجام می‌گیرد و طی آن، چندین تخمک در طی چند دقیقه برداشته می‌شود. سپس تخمک‌ها در لوله‌های آزمایشگاهی مخصوصی به آزمایشگاه انتقال می‌یابد.
سپس تحمک استخراج شده با اسپرم لقاح می‌یابد؛ بدین صورت که در روش آی وی اف (IVF) پس از کشت در یک مایع مغذی، تخمک‌ها و اسپرم‌ها در کنار یکدیگر قرار داده می‌شوند و در روش میکرواینجکشن (ICSI) نیز اسپرم‌ها به داخل تخمک‌ها تزریق می‌گردند.
عمل پانکچر یا تخمک کشی چگونه انجام می‌شود؟
عمل پانکچر یا تخمک کشی یکی از مراحل کلیدی در فرایند درمان ناباروری است که تحت بی‌حسی یا بیهوشی سبک انجام می‌شود. در این روش، پزشک با استفاده از سونوگرافی واژینال و یک سوزن باریک، فولیکول‌ها را از تخمدان‌ها تخلیه و تخمک‌ها را خارج می‌کند. این تخمک‌ها سپس در آزمایشگاه برای لقاح آماده می‌شوند. کل فرآیند حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان می‌برد و در اکثر موارد بیمار درد زیادی را متحمل نمی‌شود.
در چه صورت باید عمل پانکچر انجام شود؟
پانکچر زمانی انجام می‌شود که فرد در حال طی کردن مراحل لقاح خارج رحمی (IVF) یا روش‌هایی مانند میکرواینجکشن باشد. این عمل برای افرادی توصیه می‌شود که تخمک گذاری طبیعی ندارند یا به دلایل مختلف از روش‌های کمک باروری استفاده می‌کنند. همچنین بانوانی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا کاهش ذخیره تخمدانی هستند، ممکن است برای بازیابی تخمک‌ها به این روش احتیاج داشته باشند.
تحریک تخمکگذاری پیش از جراحی پانکچر چگونه است؟
پیش از انجام پانکچر، پزشک با داروهای محرک تخمدان مانند گنادوتروپین‌ها، فرایند رشد چندین فولیکول را همزمان در تخمدان آغاز می‌کند. در طول این مرحله، با استفاده از سونوگرافی و آزمایش خون، رشد فولیکول‌ها به دقت تحت نظر قرار می‌گیرد. زمانی که فولیکول‌ها به اندازه مناسب رسیدند، با تزریق داروی نهایی (HCG)، تخمک گذاری تحریک می‌شود و حدود ۳۶ ساعت بعد عمل پانکچر انجام می‌شود.
اقدامات لازم پیش از عمل پانکچر
عمل پانکچر یکی از مراحل حساس در روند درمان ناباروری به روش‌هایی مانند IVF یا ICSI است. آمادگی مناسب پیش از این عمل نقش مهمی در موفقیت آمیز بودن آن دارد. در ادامه به پر اهمیت ترین اقداماتی که باید قبل از انجام تخمک کشی انجام دهید، می‌پردازیم:
پیروی دقیق از دستورات پزشک
پزشک شما برای آماده سازی بدن جهت پانکچر، داروهایی مانند آمپول‌های تحریک تخمک گذاری و آمپول HCG (برای بلوغ نهایی تخمک‌ها) تجویز می‌کند. تزریق به هنگام این داروها بسیار مهم است و هرگونه تاخیر یا خطا در زمانبندی می‌تواند کل فرایند را دچار اشکال کند.
ناشتا بودن قبل از عمل
از آنجایی که عمل پانکچر با بیهوشی عمومی و سبک انجام می‌شود، باید حداقل ۶ تا ۸ ساعت قبل از عمل ناشتا باشید. این یعنی خوردن و آشامیدن حتی آب، ممنوع است تا از عوارض بیهوشی مثل حالت تهوع و استفراغ جلوگیری شود.
مصرف یا قطع داروهای خاص طبق نظر پزشک
اگر دارویی به صورت دائم مصرف می‌کنید، (مثل داروهای تیروئید، فشار خون یا آنتی‌بیوتیک)، حتما پزشک خود را در جریان بگذارید. ممکن است نیاز باشد قبل از پانکچر بعضی داروها قطع یا دوز آن‌ها تنظیم شود.
عدم استفاده از لوازم آرایشی و عطر
در روز عمل، از استفاده هرگونه آرایش، لاک ناخن، عطر یا محصولات عطردار خودداری کنید. این موارد ممکن است در زمان بیهوشی اختلال ایجاد کرده یا در مانیتورینگ علائم حیاتی مشکل ایجاد کنند.
تخلیه مثانه قبل از عمل
پیش از ورود به اتاق عمل، از شما خواسته می‌شود مثانه خود را تخلیه کنید. این کار به تسهیل در انجام پانکچر و کاهش خطر آسیب به مثانه کمک می‌کند.
همراه داشتن فردی برای بازگشت به خانه
اگر عمل با بیهوشی انجام شود، توصیه می‌شود یک نفر همراه داشته باشید تا پس از اتمام عمل، شما را تا خانه همراهی کند. پس از عمل پانکچر، ممکن است کمی احساس گیجی یا خواب آلودگی داشته باشید.
لباس راحت و سبک بپوشید
روز عمل لباس راحت، گشاد و بدون زیپ یا دکمه‌های فلزی بپوشید تا پس از عمل اذیت نشوید. بهتر است از لباس‌های دو تکه استفاده کنید تا تعویض آن راحت باشد.
آرامش ذهنی و خواب کافی شب قبل
استرس، اضطراب و بیخوابی می‌توانند روی پاسخ بدن شما به داروها و روند عمل تاثیر منفی بگذارند. سعی کنید شب قبل از پانکچر خواب کافی داشته باشید و با ذهنی آرام وارد اتاق عمل شوید.
مراقبت های بعد از عمل پانکچر
- حتما روز عمل شخصی را به همراه خود داشته باشید که شما را تا منزل همراهی کند.
- در صورتی که شاغل هستید یک روز مرخصی بگیرید.
- تا 24 ساعت استراحت کنید.
- بعد از انجام فرآیند تخمک کشی ممکن است در ناحیه واژن، یا زیر شکم احساس گرفتگی داشته باشید که نگران نباشید بعد از چند روز برطرف می شود.
- ممکن است لکه بینی داشته باشید که تا بعد از چند روز برطرف می شود.
- مسکن های بدون نسخه مانند آستامینوفن یا شیاف دیکلوفناک به تسکین درد شما کمک می کند.
- تا دو هفته قبل و بعد از تخمک کشی رابطه جنسی نداشته باشید .
- در هر زمان اگر نفخ دارید یا درد زیادی احساس می کنید با پزشک خود تماس بگیرد
سوالات پرتکرار درباره عمل پانکچر:
- چه تعداد تخمک در جراحی پانکچر بازیابی می‌شود؟
تعداد تخمک‌های استخراج شده در پانکچر به سن فرد، پاسخ بدن به داروهای تحریک تخمکگذاری، و وضعیت تخمدان‌ها بستگی دارد. در زنان زیر ۳۵ سال، اصولا بین ۱۰ تا ۱۵ تخمک به دست می‌آید، اما این عدد می‌تواند بیشتر یا کمتر باشد. مهم است بدانید کیفیت تخمک‌ها مهم‌تر از کمیت آن‌هاست و حتی با تعداد کم هم می‌توان به بارداری موفق رسید.
- عمل پانکچر عوارض دارد؟
عمل پانکچر بیخطر است، اما مثل هر مداخله پزشکی، ممکن است با عوارضی همراه باشد. از جمله شایع ترین آن‌ها درد و گرفتگی خفیف در ناحیه شکم، لکه بینی یا خونریزی بسیار کمی، و به ندرت عفونت یا آسیب به بافت‌های اطراف است. رعایت مراقبت‌های قبل و بعد از عمل و انتخاب پزشک متخصص و مجرب، احتمال بروز این عوارض را به حداقل می‌رساند.
- ممکن است تخمک‌کشی ناموفق باشد؟
در برخی موارد ممکن است با وجود تحریک تخمدان، هیچ تخمکی بازیابی نشود که به آن “پنکچر خشک” گفته می‌شود. همچنین ممکن است تخمک‌ها کیفیت مطلوبی نداشته باشند یا قابل لقاح نباشند. عوامل مختلفی مانند سن بالا، اختلالات هورمونی یا مشکلات در فرایند تحریک می‌توانند باعث ناموفق بودن پانکچر شوند. اما با بررسی دقیق و برنامه ریزی درست، این احتمال کاهش می‌یابد.
- بعد از تخمک کشی چی بخوریم؟
بعد از پانکچر بهتره غذاهای سبک، مقوی و زود هضم مصرف کنید؛ مثل سوپ، مرغ، سبزیجات بخارپز و آبمیوه طبیعی. پرهیز از غذاهای سنگین، چرب یا نفاخ به کاهش احساس سنگینی و جلوگیری از نفخ کمک می‌کند. نوشیدن آب کافی هم برای کمک به بدن در بازیابی و جلوگیری از ابتلا به یبوست اهمیت زیادی دارد. همچنین بهتر است مصرف کافئین رو کاهش بدید و به توصیه‌های تغذیه‌ای پزشک خود پایبند باشید.
هزینه عمل تخمک گیری چقدر است؟
در وهله ی اول و پیش از تعیین هزینه، باید بدانید که این روش باید تحت نظر پزشک متخصص زنان با تجربه ، متبحر و همچنین در یک محیط مجهز انجام شود; در این حالت می تواند نتیجه فوق العاده عالی داشته باشد .برای اطلاع دقیق از هزینه عمل پانکچر می توانید با مراجعه به پزشکتان و تماس با مرکز مربوطه، هزینه دقیق را پرس و جو نمایید. در واقع تمام افرادی که قصد بارداری را دارند به راحتی می‌توانند صاحب فرزند شوند و به شرطی که زیر نظر یک پزشک متخصص و مطمئن مراحل درمان را سپری کنند.
رژیم غذایی مناسب پیش از عمل پانکچر
شاید برای شما نیز سوال باشد که پیش از انجام عمل تخمک گیری لازم است رژیم غذایی خاصی را رعایت کنیم یا خیر؟ در ادامه مواد غذایی مناسب بعد از عمل پانکچر را معرفی می نماییم.
- مصرف سبزیجات سبز و برگ‌دار
- میوه‌های مختلف
- مصرف محصولات لبنی
- استفاده از دانه‌های مغذی و آجیل
- اجتناب از غذاهای آلرژی‌زا
- مصرف روغن‌های گیاهی سالم به ویژه روغن زیتون
- مصرف روزانه ۴ تا ۶ لیوان آب
- مصرف ماهی
- غذاهای سرشار از فولیک اسید، سلنیوم، روی، آنتی‌اکسیدان‌ها
- خوراکی‌های حاوی ویتامین‌های A، D، C و E
- اجتناب از خوارکی‌های التهاب‌آور مانند شکر، نمک، غذاهای سرخ‌شده، محصولات فراوری‌شده و گوشت اضافی
- اجتناب از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار نظیر قهوه، کوکاکولا و چای
