عمل هیسترکتومی یکی از جراحی‌های حوزه زنان است که در آن، رحم به دلایل مختلف پزشکی می‌بایست از بدن خارج شود. این عمل بسته به شرایط بیمار می‌تواند به صورت جزئی یا کامل انجام شود. در این مقاله قصد داریم تا به طور جامع به بررسی هیسترکتومی، کاربرد‌های آن برای درمان بیماری‌ها، افراد مناسب یا نامناسب برای این عمل، عوارض احتمالی و البته روش‌های انجام برداشتن رحم بپردازیم.
هیسترکتومی چیست؟
هیسترکتومی (Hysterectomy) به عمل جراحی گفته می‌شود که در آن رحم زن به صورت کامل یا نسبی برداشته می‌شود. رحم عضوی از دستگاه تناسلی زنانه است که نقش اصلی آن در باروری، نگهداری جنین و تنظیم قاعدگی است. بسته به شرایط بیمار و تشخیص پزشک، ممکن است علاوه بر رحم، تخمدانها، لوله‌های فالوپ یا دهانه رحم نیز خارج شوند.
انواع مختلفی از هیسترکتومی وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- هیسترکتومی کامل: در این روش، کل رحم و دهانه رحم برداشته می‌شود.
- هیسترکتومی جزئی (ساب توتال): تنها بدنه رحم برداشته می‌شود و دهانه رحم باقی می‌ماند.
- هیسترکتومی رادیکال: در این روش که اغلب برای درمان سرطان استفاده می‌شود، رحم، دهانه رحم، قسمتی از واژن و بافت‌های اطراف خارج می‌شود.
هیسترکتومی برای درمان چه بیماری‌هایی انجام می‌شود؟
عمل هیسترکتومی به دلایل مختلف پزشکی توصیه می‌شود. مهم ترین بیماری‌هایی که ممکن است نیاز به هیسترکتومی داشته باشند، عبارتند از:
- فیبروم رحم (میوم): توده‌های غیر سرطانی که باعث درد شدید، خونریزی زیاد و فشار به اندام‌های اطراف می‌شوند.
- آندومتریوز: رشد غیر طبیعی بافت رحم در خارج از آن که باعث درد مزمن لگن و نازایی می‌شود.
- سرطان رحم، دهانه رحم یا تخمدانها: در مراحل پیشرفته سرطان، برداشتن رحم می‌تواند بخشی از درمان باشد.
- خونریزی غیر قابل کنترل رحمی: در مواردی که سایر درمان‌ها موثر نباشند.
- افتادگی رحم (پرولاپس): زمانی که رحم از جایگاه طبیعی خود به داخل واژن حرکت می‌کند.
- عفونت‌های شدید یا مزمن رحمی که به درمان دارویی پاسخ نداده‌اند.
بیشتر بدانید: لابیاپلاستی ماژور یا لابیا ماژور پلاستی
چه کسانی می‌توانند هیسترکتومی انجام دهند؟
عمل هیسترکتومی اصولا برای زنانی توصیه می‌شود که شرایط زیر را داشته باشند:
- از روش‌های درمانی دیگر برای بیماری خود نتیجه نگرفته‌اند.
- دچار دردهای مزمن لگنی یا خونریزی‌های شدید رحمی هستند.
- به دلایل پزشکی دیگر مانند سرطان، ادامه فعالیت رحم برای آن‌ها خطرناک است.
- قصد بارداری در آینده ندارند یا به سن یائسگی نزدیک هستند.
- پزشک متخصص زنان و زایمان، انجام هیسترکتومی را به عنوان بهترین گزینه درمانی تشخیص داده است.
در نهایت تصمیم برای انجام این عمل باید با نظر پزشک متخصص و پس از بررسی دقیق وضعیت جسمی و شرایط بیمار گرفته شود.
چه کسانی نمی‌توانند عمل برداشتن رحم را انجام دهند؟
عمل هیسترکتومی یا برداشتن رحم، یک جراحی جدی و غیر قابل بازگشت است که باید تنها در شرایط خاص انجام شود. با این حال، برخی افراد کاندیدای مناسبی برای این عمل نیستند. زنانی که هنوز قصد بارداری دارند، عموما گزینه مناسبی برای هیسترکتومی نیستند، زیرا پس از این عمل امکان بارداری طبیعی از بین می‌رود. همچنین افرادی که به بیماری‌های زمینه‌ای جدی مانند نارسایی قلبی، ریوی یا کلیوی دچار هستند، ممکن است در معرض خطرات بالای بیهوشی و جراحی قرار بگیرند و لازم است پیش از تصمیم گیری، وضعیت سلامت عمومی آن‌ها به صورت کامل بررسی شود.
علاوه بر این، در صورت وجود عفونت‌های فعال لگنی یا تناسلی، هیسترکتومی تا زمان بهبودی کامل به تعویق می‌افتد، چرا که خطر گسترش عفونت به سایر اندام‌ها وجود دارد. بیمارانی که دچار اختلالات انعقادی هستند نیز باید با احتیاط بیشتری تحت این عمل قرار گیرند، زیرا احتمال خونریزی شدید در آن‌ها بالا است. همچنین در شرایطی که بیماری رحمی با درمان‌های دارویی یا روش‌های کمتر تهاجمی کنترل پذیر باشد، ترجیح داده می‌شود هیسترکتومی انجام نشود. در نهایت، تشخیص نهایی عدم صلاحیت برای این عمل بر عهده پزشک متخصص زنان و براساس شرایط فردی هر بیمار است.
بیشتر بدانید: خارش بعد از لابیاپلاستی چگونه برطرف می‌شود؟
عوارض طولانی مدت عمل برداشتن رحم چیست؟
با اینکه هیسترکتومی یک راه حل درمانی موثر برای بسیاری از بیماری‌های رحمی است، اما ممکن است عوارضی در پی داشته باشد. برخی از عوارض طولانی مدت آن شامل:
- یائسگی زودرس: به ویژه اگر تخمدانها نیز همراه با رحم برداشته شوند.
- کاهش میل جنسی: به علت تغییرات هورمونی یا روانی پس از عمل.
- احساس خالی بودن لگن: برخی از زنان پس از عمل دچار احساس تغییر در ساختار بدن می‌شوند.
- افزایش خطر افتادگی مثانه یا روده‌ها: به دلیل تغییر در ساختار لگن.
- مشکلات گوارشی یا ادراری: که ممکن است در برخی موارد بروز کند.
- افسردگی یا اضطراب: ناشی از حذف توانایی باروری یا نگرانی‌های مربوط به تغییرات جسمی.
مراقبت‌های پزشکی و روانی پس از عمل نقش مهمی در کنترل این عوارض دارند.
روش انجام عمل هیسترکتومی یا برداشتن رحم
روش‌های مختلفی برای انجام هیسترکتومی وجود دارد که با توجه به شرایط بیمار، تشخیص پزشک و هدف از جراحی انتخاب می‌شود:
1. هیسترکتومی شکمی (Abdominal Hysterectomy)
در این روش، رحم از طریق یک برش در قسمت تحتانی شکم برداشته می‌شود. این نوع جراحی بیشتر برای موارد پیچیده مانند سرطان یا فیبروم‌های بزرگ استفاده می‌شود.
2. هیسترکتومی واژینال (Vaginal Hysterectomy)
در این روش، رحم از طریق واژن خارج می‌شود. اصولا برای پرولاپس رحم یا بیماری‌های غیر پیچیده توصیه می‌شود. مدت بهبودی در این روش کمتر از جراحی شکمی است.
3. هیسترکتومی لاپاراسکوپی (Laparoscopic Hysterectomy)
در این روش با استفاده از ابزارهای ظریف و دوربین از طریق برش‌های کوچک در شکم، رحم جدا و خارج می‌شود. این روش کم تهاجم تر است و دوره نقاهت کوتاه تری دارد.
4. هیسترکتومی به کمک ربات (Robot-Assisted Hysterectomy)
نوعی از لاپاراسکوپی است که با کمک بازوی رباتیک انجام می‌شود و دقت بالایی دارد.
سوالات متداول
هیسترکتومی محدودیت سنی مشخصی ندارد اما برای زنانی که فرزند آوری خود را کامل کرده‌اند یا به سن یائسگی نزدیک شده‌اند، مناسب تر است. برای زنان جوان، این عمل فقط در موارد ضروری و با بررسی کامل انجام می‌شود.
بله، همانند هر عمل جراحی، هیسترکتومی نیز ممکن است عوارضی مانند خونریزی، عفونت، درد مزمن لگنی، یائسگی زودرس و مشکلات عاطفی داشته باشد. با این حال، در بسیاری از موارد، مزایای آن بر خطرات احتمالی غلبه دارد، به شرط آن که توسط پزشک باتجربه و با رعایت کامل اصول پزشکی انجام شود.
در برخی موارد خاص، هیسترکتومی بلافاصله پس از زایمان انجام می‌شود، مانند خونریزی شدید غیر قابل کنترل یا عفونت‌های خطرناک. این نوع هیسترکتومی به عنوان “هیسترکتومی پس از زایمان” شناخته می‌شود و تنها در شرایط اضطراری کاربرد دارد.
خیر، پس از برداشتن رحم، بارداری طبیعی امکانپذیر نیست، زیرا رحم محل نگهداری جنین در دوران بارداری است. با این حال، در صورتی که تخمدانها باقی مانده باشند، تخمک گذاری ادامه مییابد و در موارد خاص، امکان بهره گیری از رحم جایگزین (رحم اجارهای) وجود دارد.
کلام پایانی
اگر قصد دارید عمل هیسترکتومی انجام دهید یا درباره جزئیات نحوه انجام آن اطلاعات بیشتری کسب کنید، مشورت با پزشک متخصص زنان و زایمان دکتر کلارا منظمی ضروری است. این عمل تصمیمی جدی و مهم در زندگی یک زن است و باید با آگاهی کامل، بررسی مزایا و معایب، و در صورت لزوم همراهی روانشناس صورت گیرد.
