برخی از زنان در دوران بارداری دچار کم خونی یا آنمی می شوند، به این معنی که گلبول های قرمز بسیار کمی در خون خود دارند. کم خونی یا فقر آهن در دوران بارداری می تواند باعث احساس ضعف و خستگی شود و در صورت عدم درمان آن می تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد. شاید برایتان سوال پیش آید، که چرا کم خونی در دوران بارداری رخ می دهد؟ و برای جلوگیری از آن چه کاری می توانید انجام دهید؟ امروز می خواهیم به سوالات شما در مورد کم خونی در بارداری پاسخ دهیم پس تا انتها با ما همراه باشید.
کم خونی در بارداری چیست؟
کم خونی در بارداری زمانی اتفاق میفتد که شما گلبول های قرمز کافی برای حمل اکسیژن در سراسر بدن خود ندارید. وقتی بدن شما اکسیژن کافی از خون دریافت نمی‌کند، نمی تواند به درستی عمل کند. گلبول های قرمز خون حاوی پروتئین مهمی به نام هموگلوبین هستند. این پروتئین اکسیژن را نگه می دارد و به گلبول های قرمز کمک می کند تا اکسیژن را از ریه ها به تمامی اندام های بدن منتقل کند. برای تولید گلبول های قرمز و هموگلوبین، بدن شما به آهن و ویتامین هایی مانند ویتامین B12 نیاز دارد. کم خونی خفیف در بارداری شایع است. اگر کم خونی خفیف دارید، کمی احساس خستگی خواهید داشت، اما اگر کم خونی شدید دارید، ممکن است احساس کنید به سختی نفس می کشید و ممکن است احساس ضعف، سرگیجه و تپش قلب داشته باشید.
علت کم خونی در بارداری چیست؟
در دوران بارداری، حجم خون در بدن شما افزایش می یابد و همچنین میزان آهن مورد نیاز شما افزایش می یابد. بدن شما از آهن برای تولید خون بیشتر برای تامین اکسیژن به کودکتان استفاده می کند. اگر در دوران بارداری ذخایر آهن کافی نداشته باشید یا آهن کافی دریافت کنید، ممکن است دچار آنمی در این دوران شوید. آنمی در بارداری همچنین می تواند ناشی از کمبود اسید فولیک و ویتامین B12، خونریزی یا داشتن بیماری هایی مانند پره اکلامپسی یا بیماری سلول داسی شکل و تالاسمی باشد.
آمپول کم خونی در بارداری چیست؟
آمپول کم خونی، عموما شامل تزریق وریدی یا عضلانی آهن یا ویتامین‌هایی مثل B12 است که برای درمان کم خونی شدید در بارداری استفاده می‌شود. این روش زمانی تجویز می‌شود که مکمل‌های خوراکی آهن یا اسید فولیک نتوانند نیاز بدن را تامین کنند یا مادر دچار عوارض گوارشی شدید از مصرف قرص شده باشد. تزریق آهن میتواند به سرعت ذخایر آهن بدن را ترمیم کند و سطح هموگلوبین خون را افزایش دهد، در نتیجه از عوارض خطرناک کم خونی پیشگیری می‌شود.
تغذیه مناسب برای جلوگیری از کم خونی در بارداری
برای پیشگیری از شدت یافتن یا ابتلا به کم خونی شدید می‌توانید با تغذیه درست آن را تحت کنترل داشته باشید.
میوه‌ها
مصرف میوه‌های غنی از ویتامین C مانند پرتقال، کیوی، توت‌فرنگی و انبه به جذب بهتر آهن کمک می‌کند. همچنین میوه‌هایی مثل زردآلو خشک، کشمش و انار سرشار از آهن هستند و می‌توانند در پیشگیری از کم خونی موثر باشند.
مواد غذایی خون ساز
- گوشت قرمز (به خصوص جگر) سرشار از آهن هم است که جذب بالایی در بدن دارد.
- حبوبات مانند عدس، نخود و لوبیا منابع گیاهی خوبی برای آهن هستند.
- سبزیجات سبز تیره رنگ مثل اسفناج، کلم بروکلی و جعفری حاوی آهن و فولات فراوان‌اند.
- تخم مرغ نیز به دلیل داشتن آهن و ویتامین‌های گروه B گزینه مناسبی است.
- مغزها و دانه‌ها مثل بادام، پسته و کنجد هم می‌توانند به تامین آهن کمک کنند.
عوارض خطر آفرین کم خونی شدید در بارداری
کم خونی شدید در بارداری میتواند عوارض جدی برای مادر و جنین ایجاد کند. از جمله این عوارض می‌توان به زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد، افزایش احتمال خونریزی پس از زایمان، ضعف شدید مادر و حتی مشکلات رشد مغزی در جنین اشاره کرد. در موارد بسیار شدید، کم خونی درمان‌نشده میتواند تهدیدی برای زندگی مادر و نوزاد باشد. به همین دلیل تشخیص و درمان به موقع اهمیت زیادی دارد.
چه کسانی در دوران بارداری بیشتر در معرض خطر کم خونی هستند؟
زنانی بیشتر در معرض ابتلا به کم خونی فقر آهن در بارداری هستند که:
- جراحی کاهش معده انجام داده اند.
- آهن کافی از رژیم غذایی و ویتامین های دوران بارداری دریافت نمی کنند.
- چند قلو باردار هستند.
- داشتن بارداری پشت سر هم با حداقل زمان بین.
- تجربه قاعدگی شدید قبل از بارداری داشتند.
- استفراغ اغلب به دلیل تهوع صبحگاهی.
علت کم خونی در سه ماهه دوم بارداری
در سه ماهه دوم بارداری، حجم خون مادر افزایش پیدا می‌کند تا نیازهای جنین در حال رشد را تامین کند. اما اگر تولید سلول‌های خونی کافی نباشد یا دریافت آهن و ویتامین‌های لازم کاهش یابد، مادر دچار کم خونی می‌شود. یکی از شایع ترین علت‌های کم خونی در این دوره، فقر آهن است. علاوه بر این، کمبود ویتامین B12 و اسید فولیک هم میتواند به کم خونی در بارداری منجر شود. تغییرات هورمونی، تهوع‌های شدید و رژیم غذایی نامناسب نیز از دیگر عوامل موثر در ایجاد کم خونی در سه ماهه دوم هستند.
علائم کم خونی در بارداری چیست؟
ممکن است در ابتدا متوجه علائم کم خونی خفیف نشوید. با گذشت زمان، اگر کم خونی شدید شود، ممکن است علائم زیر را مشاهده کنید:
- خستگی
- سردرد
- تنگی نفس
- سرگیجه یا ضعف
- ضربان قلب سریع
- رنگ پوست رنگ پریده
- درد زبان
- حرکت ناخواسته در ساق پا (سندرم پاهای بی قرار)
آیا کم خونی در بارداری تاثیری روی جنین دارد؟
نوزاد متولد نشده شما برای دریافت کافی آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک به شما وابسته است. کم خونی می تواند رشد جنین شما را به خصوص در سه ماهه اول تحت تاثیر قرار دهد. اگر آنمی درمان نشود، کودک شما در معرض خطر ابتلا به کم خونی بعد از تولد است که می تواند منجر به مشکلات رشدی شود. همچنین، آنمی خطر زایمان زودرس و داشتن نوزاد کم وزن را افزایش می دهد.
چگونه آنمی در بارداری تشخیص داده می شود؟
معمولاً در زمانی که برای اولین بار به پزشک متخصص زنان در تبریز برای مراقبت های دوران بارداری مراجعه می کنید و پزشک در هفته 28 برای بررسی شما آزمایش خون را توصیه می کند. سطح هموگلوبین شما به عنوان بخشی از این آزمایش بررسی می شود. اگر هموگلوبین شما برای دوران بارداری پایین باشد، ممکن است آزمایشات بیشتری انجام دهید.
بیشتر بخوانید: بارداری با رحم دو شاخ
کم خونی در بارداری چگونه درمان می شود؟
درمان به علائم، سن و سلامت عمومی شما بستگی دارد. همچنین به شدت این وضعیت نیز بستگی دارد. اگر کم خونی خفیف تا متوسط دارید، پزشک معمولاً آن را با یک ویتامین روزانه یا مکمل آهن قبل از تولد درمان می کند. خوردن مرکبات و پرهیز از چای و قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا، ممکن است به جذب آهن موجود در غذا کمک کند و از کم خونی جلوگیری کند. اگر شما کم خونی شدید دارید، ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائمی مثل خستگی شدید، رنگ پریدگی، تنگی نفس، سرگیجه، تپش قلب یا ضعف غیر عادی باید سریعا به پزشک مراجعه شود. همچنین اگر نتایج آزمایش خون کاهش هموگلوبین یا فریتین را نشان دهد، باید تحت نظر متخصص درمان مناسب آغاز شود.
در آخر…
ممکن است در دوران بارداری کمی کم خون باشید زیرا حجم خون بین 20 تا 30 درصد در این دوران افزایش می یابد. رژیم غذایی غنی از آهن، ویتامین C و ویتامین B به اصلاح و پیشگیری از کم خونی کمک می کند. مصرف روزانه یک قرص آهن در دوران بارداری نیز می تواند کمک کننده باشد. در مورد خطر آنمی در دوران بارداری و هر گونه نگرانی که ممکن است داشته باشید، با پزشک متخصص دکتر کلارا منظمی صحبت کنید.
