توده آدنکس و عوامل خطر آن

یکی از شایعترین مشکلات در میان زنان توده های اطراف تخمدان یا توده آدنکس به شمار می‌آید. در اصطلاح آدنکس به ناحیه‌ای گفته می‌شود که شامل تخمدان، لوله های رحمی و بافت همبند اطراف آن می باشد. به طور تقریبی پنج تا ده درصد از جراحی های زنان در تمامی دوره های سنی مربوط به جراحی توده های آدنکس می‌باشد. به طور معمول انواع مختلفی از این نوع توده ها وجود دارد که در تمامی سنین از دوره جنینی تا حدود هشتاد سالگی مشاهده شده است.

علل ابتلا توده‌های آدنکس

عوامل مختلفی می‌تواند سبب ابتلا به توده آدنکس شود، که عبارت است از:

در تخمدان بدین صورت است که ممکن است به صورت کیست ساده یا یک کیست جسم زرد باشد، همچنین احتمال دارد یک جسم زرد حاملگی یا یک تخمدان پلی کیستیک بزرگ شده باشد و حتی در مواردی می تواند اندومتریوما(کیست شکلاتی) یا انواع تومورهای خوش خیم یا بدخیم تخمدان باشد. اما در خصوص لوله های رحمی، حاملگی خارج از رحم و هیدروسالپنکس مزمن یعنی التهاب لوله های رحم به هر علتی می تواند عامل یک توده آدنکس باشد.

در بافت همبند اطراف تخمدان، انواع کیست های اطراف تخمدان، میوم یا فیبروم های رحمی آویزان، آبسه های لوله ای تخمدانی و غیره می توان ذکر کرد. البته علل غیر مرتبط به دستگاه تناسلی نیز وجود دارند، که از جمله یبوست، آبسه های آپاندیسی شایع ترین آن ها هستند.

عوامل مهم در تعیین میزان خطر توده های آدنکس

• سنین بالای 50 سال
• فرزند کمتر
• شروع قاعدگی در سنین پایین تر
• یائسگی دیررس
• نازایی اولیه
• اندومتریوز

تمامی این عوامل جز موارد بسیار مهم ابتلا به این بیماری ذکر شده اند. ضمن اینکه سابقه سرطان پستان یا تخمدان در خانواده و بستگان نزدیک از فاکتورهای مهم در تعیین میزان خطر این توده ها به شمار می‌آیند.

تشخیص توده های آدنکس خوش خیم و بدخیم

اساسا معاینه بالینی جز ابتدایی ترین روش های تشخیصی به شمار می‌آید. سپس روش های تشخیصی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، تکنیک‌های تصویربرداری شامل؛ سونوگرافی واژینال می باشد و در مرحله آخر اندازه تومورمارکرها، می تواند کمک کننده باشد.

یافته های معاینه بالینی شامل توده بزرگ و غیر متحرک با شواهد تجمع مایع در شکم از علائم توده های بدخیم هستند که به طور معمول همراه با بالا بودن تومورمارکرها هستند. در سونوگرافی اکثرا کیست ها بالای ده سانتی متر، چند شاخه ای با اکو جنسی بالا و شامل اجزای جامد هستند.

سونوگرافی واژینال موثرترین روش تشخیصی برای بررسی یک توده آدنکس است. سی تی اسکن، ام.آر.آی، پت در بررسی اولیه به هیچ وجه توصیه نمی شود. اگر سونوگرافی واژینال بنا به دلایلی کمک کننده نبود و مورد شک باشد در مرحله بعدی انجام ام.آر.آی ضروری است. سی تی اسکن بیشتر برای بررسی علل خارج تخمدانی استفاده می شود.

درمان توده های آدنکس

رویکرد درمانی با توجه به سن بیمار، نیاز به حفظ باروری و ماهیات توده آدنکس هر کدام با یکدیگر متفاوت خواهد بود، که با در نظر گرفتن مجموعه موارد بالا بهترین اقدام درمانی بایستی برای بیمار انجام شود. به طور مثال درمان دختری جوان که یک تراتوم تخمدانی (تومور تخمدانی) دارد، درمان جراحی برداشتن توده همراه با حفظ تخمدان است ولی درمان تراتوم تخمدانی یا توده های تخمدانی در فردی با سن بالا برداشتن تمام توده به همراه تخمدان توصیه می شود.

البته انجام تکنیک های تشخیصی اضافی همانند ﻓﺮوﺯﻥ ﺳﮑﺸﻦ در حین جراحی به گرفته شدن بهترین تصمیم کمک می کند. در نهایت اگر متخصص زنان مشکوک به بدخیمی باشد، بهتر است درمان جراحی در یک مرکز مجهز و توسط جراح آنکولوژیست زنان انجام شود.

تفاوت توده آدنکس و پولیپ رحم چیست؟

توده آدنکس و پولیپ رحم دو نوع عارضه در دستگاه تناسلی زنان هستند که منشا و ویژگی‌های متفاوتی دارند. توده آدنکس اصطلاحی کلی است که به هر نوع رشد غیرطبیعی در ناحیه آدنکس (شامل تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت‌های اطراف) اطلاق می‌شود. این توده‌ها می‌توانند کیستیک (پر از مایع)، جامد یا ترکیبی از هر دو باشند و ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند. از سوی دیگر، پولیپ رحم رشد غیر طبیعی بافتی در لایه داخلی رحم (اندومتر) است که اصولا خوش خیم است و به شکل زوائدی کوچک در حفره رحم ظاهر می‌شود.

پولیپ‌ها عمدتا به دلیل تغییرات هورمونی ایجاد شده و می‌توانند باعث خونریزی‌های غیر عادی شوند. تفاوت اصلی بین این دو این است که توده آدنکس خارج از رحم و در تخمدان‌ها یا لوله‌های رحمی دیده می‌شود، در حالی که پولیپ مستقیما در رحم ایجاد می‌شود. تشخیص دقیق هر یک از این عوارض با استفاده از سونوگرافی و سایر آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌شود.

تومور آدنکس چقدر شایع است؟

تومورهای آدنکس به رشد غیر معقول در ناحیه تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت‌های مجاور رحم گفته می‌شود. این تومورها ممکن است خوش خیم، مرزی (با پتانسیل تبدیل به بد خیمی) یا بد خیم باشند. میزان شیوع تومورهای آدنکس بسته به نوع آن متفاوت است. به صورت کلی توده‌های خوش خیم تخمدان، مانند کیست‌های عملکردی، در زنان در سنین باروری بسیار رایج هستند و بدون علامت و بی خطر ظاهر می‌شوند.

در مقابل آن تومورهای بد خیم تخمدان شیوع کمتری دارند اما خطر بیشتری برای سلامت فرد ایجاد می‌کنند. بر اساس مطالعات پزشکی، حدود 5 تا 10 درصد از زنان در طول زندگی خود ممکن است دچار توده‌های آدنکس شوند که از این میان، تنها درصد کمی دچار توده بد خیم می‌شوند. تشخیص به موقع با استفاده از سونوگرافی و تست‌های خونی مانند CA-125 می‌تواند به تشخیص زود هنگام تومورهای خطرناک کمک کند.

آیا توده آدنکس تبدیل به سرطان می‌شود؟

احتمال سرطانی شدن توده آدنکس بستگی به نوع آن دارد. اکثر توده‌های آدنکس خوش خیم هستند و خطری برای بیمار ایجاد نمی‌کنند، اما بعضی از آن‌ها می‌توانند پتانسیل بدخیم شدن را داشته باشند. توده‌های مشکوک شامل کیست‌های پیچیده، توده‌های جامد یا ترکیبی از هر دو هستند که در سونوگرافی ویژگی‌های مشکوکی از خود نشان می‌دهند. به علاوه عوامل خطر مانند بالا رفتن سن (به ویژه بعد از یائسگی)، سابقه خانوادگی سرطان تخمدان (ژن حاوی این ویژگی) و برخی جهش‌های ژنتیکی مانند BRCA1 و BRCA2 می‌توانند خطر تبدیل شدن توده آدنکس به سرطان را افزایش دهند.

پزشکان برای بررسی این موضوع از تست‌های تصویر برداری پیشرفته و آزمایش‌های خونی مانند مارکرهای توموری استفاده می‌کنند. در صورتی که احتمال بد خیم بودن آن بالا باشد، جراحی و بررسی نمونه برداری برای تشخیص دقیقتر توصیه می‌شود.

توده آدنکس نیاز به جراحی دارد؟

تصمیم گیری درباره انجام جراحی توده آدنکس به عواملی مانند اندازه، نوع، علائم بیمار و احتمال بد خیم شدن بستگی دارد. بسیاری از کیست‌های کوچک و خوش خیم در تخمدان، به خصوص در زنان جوان، بدون نیاز به جراحی و با گذشت زمان خود به خود برطرف می‌شوند. اما اگر توده بزرگ باشد، باعث درد یا علائم فشاری شود، یا در سونوگرافی ویژگی‌های مشکوک داشته باشد، پزشک احتمال دارد جراحی را پیشنهاد دهد.

روش‌های جراحی شامل لاپاراسکوپی (یک روش جراحی کم تهاجمی) یا لاپاراتومی (باز) است که بسته به وضعیت بیمار انتخاب می‌شود. در مواردی که احتمال سرطان وجود دارد، ممکن است نیاز به برداشتن تخمدان یا سایر بافت‌های درگیر باشد. تصمیم گیری نهایی با بررسی دقیق آزمایش‌ها و مشورت با پزشک متخصص زنان یا انکولوژیست انجام می‌شود.

آیا کسی که به توده آدنکس مبتلا است می‌تواند باردار شود؟

امکان بارداری در افراد مبتلا به توده آدنکس بستگی به نوع و محل توده دارد. بسیاری از توده‌های آدنکس، مانند کیست‌های ساده تخمدان، تاثیری بر باروری ندارند و فرد می‌تواند به طور طبیعی باردار شود. اما در بعضی افراد، وجود کیست‌های بزرگ، آندومتریوز، یا تومورهای تخمدانی ممکن است باعث اختلال در تخمکگذاری، انسداد لوله‌های رحمی (آندومتر) یا مشکلات دیگر شود که بارداری را دشوار می‌کند. اگر توده نیاز به جراحی داشته باشد، پزشک با توجه به وضعیت فرد سعی می‌کند با حفظ عملکرد تخمدان، باروری بیمار را حفظ کند. در مواردی که توده تاثیر منفی بر باروری دارد، گزینه‌هایی مانند داروهای باروری، IVF (لقاح مصنوعی) و سایر روش‌های کمک به باروری مورد بررسی قرار می‌گیرند.

وجود توده آدنکس چه خطراتی ایجاد می‌کند؟

وجود توده آدنکس می‌تواند خطرات مختلفی به همراه داشته باشد که شدت آن‌ها بستگی به نوع آن، اندازه و رفتار توده دارد. توده‌های خوش خیم عمدتا بدون خطر هستند، اما در مواردی ممکن است باعث درد، پیچ خوردگی تخمدان (تورشن)، پارگی کیست و خونریزی اعضای داخلی شوند. اگر توده بدخیم باشد، می‌تواند به بافت‌های اطراف سرایت کرده و زندگی بیمار را تهدید کند. برخی از توده‌ها مانند آندومتریوما می‌توانند منجر به ناباروری شوند. برای کاهش این خطرات و عوارض آن‌ها، تشخیص زود به هنگام و پیگیری و مراجعه منظم به پزشک، با انجام سونوگرافی و آزمایش‌های تکمیلی ضروری است.