سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از اختلالات شایع در سیستم تولید مثلی زنان است. این بیماری ناشی از عوامل مختلفی مانند اختلال در تولید هورمونها و سیستم تولید مثلی زنان است. سندرم تخمدان پلی کیستیک یک بیماری آزاردهنده هم از لحاظ جسمی و هم ذهنی – روانی برای زنان است که ممکن است منجر به مشکلات جدی سلامتی و باروری شود. آگاهی از این بیماری و راهکارهای مدیریت آن بسیار اهمیت دارد تا مشکلات زندگی روزمره زنان را کاهش دهد.در این مقاله، به بررسی علائم، علت، تشخیص و پیشگیری از سندرم تخمدان پلی کیستیک پرداخته خواهد شد.
سندروم تخمدان پلی کیستیک
توضیحاتی درباره سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک یک بیماری متابولیک است که با افزایش سطح هورمونهای مردانه در بدن زنان همراه است. این اختلال معمولاً در دوران باروری زنان اتفاق افتاده و می تواند منجر به مشکلاتی مانند ناباروری، عدم تنظیم چربی خون و مشکلات مربوط به کنترل وزن شود.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا تنبلی تخمدان، حدود ۵٪ تا ۱۰٪ از زنان در سنین باروری را تحت تأثیر قرار میدهد.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است شامل چربی زیاد در مناطق مختلف بدن، موهای بیش از حد در صورت و بدن، مشکلات در دورههای قاعدگی، و مشکلات پوستی مانند جوش و افزایش تیرگی پوست باشد. این علائم می تواند بر سلامتی عمومی و روانی زنان تأثیر منفی بگذارد.
علائم متداول سندرم تخمدان پلی کیستیک موارد زیر را شامل میشود:
- افزایش موهای بدن و صورت (هیرسوتیسم)
این علامت ممکن است شامل رشد موهای بیش از حد در نواحیی مانند صورت، سینه، پشت، و شکم باشد که میتواند بر اثر افزایش هورمونهای مردانه در بدن زنان رخ دهد.
- عدم تنظیم دورههای قاعدگی (آمنوره)
بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است با دورههای قاعدگی نامنظم یا فواصل طولانیتر از حد معمول مواجه شوند که میتواند یکی از علت های نوسانات خلقی یا اضطراب و افسردگی در زنان باشد.
- آکنه و جوشهای پوستی
افزایش تولید چربی پوست و چسبیدگی مواد چرب به پوست میتواند باعث ظاهر جوشهای آکنهای در نواحی صورت، گردن و پشت شود که یکی از علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک است.
- افزایش وزن و چاقی
بسیاری از بیماران مبتلا به این سندرم با مشکلات مربوط به وزن مواجه هستند که شامل افزایش وزن و چاقی، به خصوص در ناحیه شکم و سینه میشود.
- مقاومت به انسولین
برخی از افراد با سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است مقاومت به انسولین داشته باشند که میتواند منجر به افزایش میزان قند خون و دیابت نوع ۲ شود.
- سردی و یا گرمی ناگهانی بدن
تنظیمات هورمونی نامنظم در افراد مبتلا به این بیماری میتواند به سردی یا گرمی ناگهانی بدن منجر شود که ممکن است بر کیفیت زندگی تأثیرگذار باشد.
- مشکلات مربوط به باروری
بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است با مشکلات مربوط به باروری مواجه شوند که شامل عدم تولید تخمک و ناباروری باشد.
- اضطراب و افسردگی
مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی ممکن است در افراد مبتلا به این بیماری شایع باشد که نیازمند مداخله و درمان مناسب است.
لازم به ذکر است که علائم تنبلی تخمدان در زنان، میتواند با هم متفاوت باشد. علاوه بر اینکه بعضی ها ممکن است هیچ علامت جالب توجهی نداشته باشند. برخی از موارد ذکر شده نیز ممکن است تحت تاثیر علت ها و عوامل دیگری مشاهده شوند. (مثلا: پر مویی در ناحیه صورت و بدن ممکن است به دلیل ژنتیک باشد)
به همین دلیل جهت تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک، لازم است حداقل سه مورد از علائم در بیمار وجود داشته باشد و در وجود این اختلال، در نتیجه سونوگرافی نیز تایید شود.
تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
برای تشخیص این مشکل در تخمدانها، باید پس از تشخیص علائم، پزشک بیمار را معاینه فیزیکی کند و بعد از آن با انجام آزمایش سونوگرافی و آزمایش خون تشخیص نهایی داده شود. زنان مبتلا به PCOS اغلب از داشتن قاعدگیهای نامنظم و فواصل خیلی طولانی بین پریودها شکایت میکنند. همچنین امکان دارد اضافه وزن پیدا کنند، رشد غیرطبیعی موهای زائد و یا آکنه داشته باشند، علاوه بر این ممکن است دچار ناباروری هم بشوند. در آزمایش سونوگرافی این افراد، تخمدانهای حجیم و کیستهای کوچک خیلی زیاد، مشاهده میشود. همچنین ممکن است دچار قند خون بالا، کلسترول بالا و زیاد شدن میزان هورمونهای مردانه شوند.
بیماری PCOS چه خطراتی دارد؟
از جمله خطرات این بیماری اختلال در تخمک گذاری و عدم وقوع عادت ماهیانه به صورت منظم است. زمانی که تخمکگذاری انجام نمیشود، سیکل معمول هورمون قطع شده و موجب میشود که دیواره رحم در معرض استروژن قرار داده شود، در نتیجه، لایه آندومتر رحم بیش از اندازه بزرگ شده و باعث خونریزیهای غیرعادی در خانمها میشود. علاوه بر این، امکان دارد که منجر به سرطان آندومتر شده و یا باعث آغاز تغییرات پیش از سرطان شود.
به علاوه، تخمک گذاری نامنظم، میتواند باعث ناباروری هم بشود. علاوه بر این، سندرم متابولیک در زنان مبتلا به PCOS بیشتر شایع است. علائم سندرم متابولیک شامل این موارد است: چاقی شکمی، داشتن کلسترول بالا، داشتن فشار خون بالا و مقاومت نسبت به انسولین یا دیابت است.
عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنان
سندرم تخمدان پلی کیستیک میتواند منجر به مشکلاتی از جمله ناباروری، دیابت نوع ۲، بیماریهای قلبی-عروقی، و اختلالات خواب شود که تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی و سلامتی زنان دارد.
داشتن تمامی این علائم، احتمال ابتلا به بیماری قلبی را بالا میبرد. نکته پراهمیت این است که چاقی در زنان مبتلا به PCOS بیشتر دیده میشود.
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
درمان ناباروری در مبتلایان به سندروم تخمدان پلی کیستیک
یکی از روشهای درمان ناباروری در این بیماران ایجاد تخمک گذاری با استفاده از دارو است. پزشکان داروهای کلومیفن سیترات و لتروزول به منظور تحریک تخمدان برای تخمک گذاری دوباره بیماران تجویز میکنند. در صورتی که این داروها نتوانند باعث تخمک گذاری موفق شوند، احتمالا پزشک شما از داروهای تحریک کننده تخمدان با نام گنادوتروپین استفاده می کنند. به دلیل اینکه امکان دارد در زمان استفاده از داروها، دچار تحریک بیش از حد تخمدان شوید، باید حتما در زمان مصرف این داروها کاملا تحت نظر باشید. در صورتی که خانمی چاقی همراه با اضافه وزن داشته باشد، یقینا کم کردن وزن به بهتر شدن الگوی تخمک گذاری و بالا بردن شانس باروریاش کمک میکند. علاوه بر این، داروهای حساس به انسولین مثل متفورمین هم میتوانند باعث بالا رفتن شانس تخمک گذاری شوند، به علاوه، استفاده از متفورمین امکان دارد خطر ابتلای بیماران به دیابت یا سندرم متابولیک را کمتر کند.
درمان تخمدان پلی کیستیک (PCO) در افرادی که قصد باردار شدن ندارند
اگر هدف از درمان حاملگی نباشد، اغلب توصیه میشود از داروهای هورمونی برای کم کردن علائم PCOS میشود. قرصهای ضد بارداری خوراکی معمولا برای کمتر کردن رشد موهای اضافی و آکنه تجویز میشوند. متفورمین احتمال دارد که میزان ابتلا به بیماری دیابت یا سندرم متابولیک را کمتر کند. در صورت جواب نگرفتن از درمان با داروهای بالا، الکترولیز و لیزر درمانی موهای زائد توسط پزشک معالج تجویز میشود.
برای درمان PCOS اغلب به تغییر سبک زندگی مثل کم کردن وزن، رژیم غذایی و ورزش نقش بسیار مهمی دارد. کم کردن 5 تا 10 درصد از وزن بدن در بیماران میتواند به منظم شدن سیکل قاعدگی و بهتر شدن علائم PCOS کمک کند. علاوه بر این، کاهش وزن، احتمال ابتلا به دیابت و بیماریهای قلبی را کم میکند. مطالعات جدید با مقایسه رژیمهای غذایی برای درمان PCOS نشان میدهد که اکثر رژیمهای کم کربوهیدرات هم برای پایین آوردن وزن و هم برای پایین آوردن سطح انسولین بسیار موثرند.
رژیم غذایی که در آن میوه، سبزیجات و غلات باشند کاملا به تنظیم بهتر چرخه قاعدگی میتواند کمک کند. نتایج بدست آمده از چندین پژوهش نشان میدهد که نیم ساعت ورزش روزانه 3روز در هفته به پایین آوردن وزن زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک می کند.
علاوه بر این، کاهش وزن با ورزش باعث بهبود روند تخمک گذاری و پایین آوردن سطح انسولین میشود. اگر ورزش با یک رژیم غذایی سالم همراه شود خیلی مفیدتر است و همچنین میتواند خطرات ناشی از دیابت و بیماریهای قلبی را کمتر کند.
بعضی از شواهد نشان میدهند که درمان با طب سوزنی قادر است به بهبود سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک کند، ولی به تحقیقات بیشتری نیاز دارد. در کل باید گفت که درمان هر شخص باید با نیازها، علائم بیماری و شرایط خاص او متناسب باشد و میتواند با گذشت زمان عوض شود. با پزشک متخصص زنان خود صحبت کنید تا بهترین شیوه درمانی را برای شما تجویز کند.