کیست تخمدان یک بیماری شایع در میان زنان به شمار می آید که در هر سنی از دوران نوزادی تا دوران یائسگی امکان ابتلا به آن وجود دارد.
انواع کیست تخمدان
کیست تخمدان دارای انواع مختلفی می باشد که عبارت است از:
کیست های عملکردی یا فانکشنال
زمانی که یکی از فولیکول ها در حالت عادی به اندازه هجده الی بیست و دو میلی متر رشد می کنند، پاره نمی شود و به رشد خود ادامه می دهد. این کیست تولید می شود که حتی ممکن است تا سایز ده سانتی متر هم برسد، داخل این کیست همان طور که از نام آن مشخص است پر از مایع می باشد و هیچ تجمعی از اجسام جامد و یا سالید وجود ندارد.
کیست درمویید یا مویی
کیست های درمویید یا مویی زمینه جنینی دارد و در دورانی که جنین در شکم مادر است و ارگان های داخلی جنین تشکیل می شود. چند سلول با منشا متفاوت مانند سلول های مو، غضروف یا استخوان در داخل تخمدان جنین باقی می ماند و در نهایت در آینده این سلول داخل تخمدان رشد کرده و تبدیل به کیست درمویید با منشا مویی یا استخوانی، غضروف و یا اجزای بافت همبند می شود.
کیست آندومتریوما
کیست های شکلاتی یا آندمتریوما همان طور که از نام آن ها مشخص است در اثر خونریزی بافت های آندومتر یا داخلی رحم که به صورت نابجا در تخمدان ها ممکن است وجود داشته باشند، جمع شده و لخته می شوند این خونریزی ها باعث ایجاد تجمع کیست مانند می شود که بخاطر ماهیت لخته های که به مدت طولانی در داخل کیست باقی می ماند به آن ها کیست شکلاتی گفته می شود.
کیست هموراژیک
لازم به ذکر است که کیست ساده یا فولیکولی ممکن است در اثر ضربه یا کشیدگی، دچار پارگی مویرگ های جدار کیست شود و باعث خونریزی کم یا زیاد شود.
اگر این خونریزی به صورت موضعی انجام شود ممکن است باعث ایجاد لخته در داخل کیست شود که اصطلاحا به این نوع کیست، کیست هموراژیک یا خونریزی کننده گفته می شود.
کیست جسم زرد
ضمنا یکی از انواع دیگر که به صورت بسیار شایع و فیزیولوژیک دیده می شود. کیست جسم زرد است که در نیمه دوم سیکل ماهانه که جسم زرد تشکیل شده ممکن است بزرگ شود و تبدیل به کیست گردد که این کیست به طور معمول خود به خود جذب می شود.
کیست بدخیم
کیست های بدخیم تخمدان در تمامی سنین ممکن است به وجود بیایند که طیف گسترده ای از پاتولوژی ها ممکن است وجود داشته باشد که متاسفانه معمولا به علت اینکه علائم بیماری مبهم است بیماران دیر مراجعه می کنند و باعث ایجاد مشکلاتی در روند درمان خواهد شد.
علائم کیست تخمدان
علائم کیست تخمدان بسته به ماهیت کیست متفاوت است. به عنوان مثال در کیست های فولیکولی علائم اغلب به صورت اختلالات قاعدگی و اختلال در نظم مدت زمان خونریزی قاعدگی رخ می دهد. ولی ممکن است وجود کیست به صورت یک یافته اتفاقی در حین انجام سونوگرافی به علل دیگر گزارش شود. کیست های اندومتریوز معمولا با درد و ناراحتی حین و قبل از عادت ماهانه و در صورت بزرگ بودن اثرات فشاری بر روی مثانه و رحم خود را نشان می دهند. لازم به ذکر است که بهترین روش تشخیص انجام سونوگرافی می باشد.
درمان کیست تخمدان
درمان کیست تخمدان بسته به نوع کیست متفاوت است. در صورتی که کیست ساده و فیزیولوژیک باشد، حتی بدون درمان در عرض دو سیکل قاعدگی بعدی احتمال دارد کیست به صورت خود به خود جذب شود. ولی اگر اندازه آن بزرگ باشد و بیمار مضطرب باشد و نتواند مراقبت خوبی به صورت استراحت و عدم فعالیت انجام دهد می تواند با استفاده از قرص های جلوگیری از بارداری آن را درمان نمود ولی نهایتا کیست های که بزرگ هستند حتما بایستی به بیمار توصیه شود از فعالیت های سنگین و فعالیت های ورزشی نظیر درازنشست، برداشتن اجسام سنگین خودداری شود تا از پاره شدن ناگهانی کیست و ضرورت پیدا کردن عمل جراحی اورژانسی جلوگیری شود.
در صورت آنکه کیست تخمدان با تجویز قرص های هورمونی یعنی ocp ها بهبود پیدا نکند و اندازه آن بزرگ تر شود و چندین دوره درمان موثر واقع نشود می توانیم جراحی را در نظر بگیریم.
در مواردی که نوع کیست مشکوک به نظر می رسد و احتمال ابتلا به بدخیمی وجود دارد بایستی جراحی انجام شود. جراحی به صورت لاپاراسکوپی و باز است که نوع جراحی بسته به وضعیت بیمار و شرایط جراح و تبحر جراح نوع آن مشخص می شود.