نقش تیروئید در ناباروری یکی از موضوعات مهم و چالش برانگیز در حوزه سلامت باروری است. غده تیروئید با ترشح هورمون‌هایی حیاتی، تنظیم کننده متابولیسم، چرخه قاعدگی و عملکرد تخمدان‌ها به شمار میرود. هرگونه اختلال در فعالیت این غده، چه به صورت کم کاری و چه پرکاری تیروئید، میتواند تعادل هورمونی بدن را بر هم زده و منجر به مشکلاتی مانند بی نظمی قاعدگی، اختلال در تخمک گذاری و در نهایت ناباروری شود. بررسی ارتباط میان سلامت تیروئید و توانایی باروری نه تنها به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک میکند، بلکه نقش مهمی در انتخاب روش‌های درمانی مناسب برای افزایش شانس بارداری ایفا خواهد کرد. وقتی غده تیروئید خوب کار نکند می تواند بر روی سلامتی و روحیه شخص تاثیر گذار باشد وحتی در مواردی موجب افسردگی می گردد. بنابراین تشخیص به موقع و درمان هیپوتیروئیدیسم و یا هایپر تیروئیدیسم بسیار مهم است.
نقش تیروئید در ناباروری
ناباروری در زنان دلایل مختلفی داردکه اختلالات هورمونی یکی از مهم ترین دلایل نازایی می باشدمه امروزه درمان ناباروری با یک متخصص خوب امکان پذیر شده است. در زنانی نابارور و یا زنانی که مبتلا به آندومتریوز و سندروم تخمدان پلی کیستیک هستند، بیماری تیروئید بیشتر دیده می شود.
هورمون های تیروئیدی از طریق روش های مختلفی می توانند برروی عملکرد تخمدان ها تاثیر بگذارند و موجب ناتوانی زنان درتخمک گذاری و حتی نازایی درآنها شوند.
- هیپوتیروئیدیسم یا(کم کاری تیروئید) با کاهش سطح SHBG باعث کاهش هورمون تستوسترون توتال و افزایش هورمون تستوسترون آزاد می گردند.
- هیپوتیروئیدیسم اولیه TSH را افزایش و T4 راکاهش میدهد درصورتی که کم کاری تیروئیدثانویه TSH را کاهش و هورمون TRH را افزایش می دهد و از این طریق باعث افزایش پرولاکتین و کاهش تخمگ گذاری می شود.
- هورمون تیروئید در لقاع تخمک نقش بسیار مهمی دارد و همچنین از طریق هورمون FSH در تولید استروژن نقش مهمی دارد.
- در بیماری تیروئید دو فاکتور خود ایمنی مانند آنتی تیروگلوبولین آنتی بادی و AntiTpo می توانند مانع لقاح تخمک و ناباروری گردند.
- کم کاری تیروئید می تواند سطح هورمون پرولاکتین را افزایش داده و از این طریق موجب ایجاد کیست در تخمدان و ناباروی گردد.
- سطح غیرطبیعی هورمون های تیروئیدی باعث به وجود آمدن اختلال درتخمک گذاری و عادت ماهیانه می شود.
- اخلالات هورمون های تیروئیدی باعث کوتاه شدن فاز لوتئال می شوند و زمانی که این فاز کوتاه شود ممکن است که تخمک بارور شده از طریق قاعدگی از بدن خارج شود.
- اختلالات هورمون های تیروئیدی باعث بر هم خوردن تعادل هورمون های استروژن و پروژسترون می شود.
- سطح بالا و یا پایین TSH در بدن باعث به وجود آمدن بیماری سندروم تخمدان پلی کیستیک می شود که حدود 10 درصد از خانم ها در سنین باروری به این بیماری مبتلا می شوند.
البته شایان به ذکر است که کم کاری و یا پرکاری تیروئید در مردان نیز می تواند موجب ناباروری گردد. درواقع در این شرایط اسپرم هایی که تولید می شوند فاقد تحرک کافی هستند و یا افزایش پرولاکتین در این افراد موجب کاهش تولید هورمون تستوسترون و در نتیجه موجب ناباروری می گردد.
در ادامه مقاله با غده تیروئید، علائم و عوامل ایجاد کننده آن آشنا می شویم.
تیروئید چیست؟
غده تیروئید با وزن تقریبی15 گرم، یکی از مهم ترین غدد های درون ریز می باشد وبه شکل پروانه در جلوی گردن قرار گرفته است. با اینکه این غده یکی از کوچکترین غدد بدن می باشد اما نقش بسیار مهمی درتنظیم هورمون های سوخت ساز و دیگر فعالیت های بدن دارد.
در واقع تیروئید با ترشح دو نوع هورمون T3 و T4 سوخت و ساز بدن را کنترل می کند. عملکرد این غده توسط هیپوفیز کنترل می شود. هیپوفیز در مغز قرار دارد و با ترشح هورمون های تحریک کننده تیروئید، باعث افزایش ترشح آن می شود.
عوامل ایجاد کننده تیروئید
قرار گرفتن در معرض برخی از عوامل محیطی می تواند عملکرد طبیعی تیروئید را بر هم بزند، این عوامل عبارتند از :
- قرار گرفتن در معرض اشعه الکترومغناطیس
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند آفت کش ها
- فلزات سنگین مانند جیوه، سرب
- سطح بالای استرس
- کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی
- ژنتیک
- برخی بیماری های زمینه ای و خود ایمنی
- عفونت ها
- عدم تعادل هورمونها مانند هورمون پرولاکتین و استروژن
بیشتر بخوانید: درمان ناباروری با ivf بهترین روش درمان نازایی
علائم تیروئید
علائم بیماری تیروئید درصورتی که تیروئیدکم کار و یا پرکار باشد متفاوت است که در ادامه به علائم اولیه این عارضه اشاره خواهیم کرد.
علائم کم کاری تیروئید
برخی از علائم کم کاری تیروئید عبارتند از :
- ضعف و بی حالی
- افزایش وزن ناگهانی
- خشکی پوست
- یبوست
- ناتوانی در تحمل سرما
- افسردگی
- وجود مشکلات درسیکل قاعدگی
- ضربان قلب پایین
- حساس شدن غده تیروئید در گلو و احساس درد درآن ناحیه
- ریزش مو
- تحریک پذیری و تغییر خلق و خو
- افزایش کلسترول خون
- ورم در صورت به ویژه صبح ها بعد از بیدار شدن
- اختلال حافظه
علائم پرکاری تیروئید
برخی از علائم پر کاری تیروئید عبارتند از:
- برافروختگی و گرگرفتگی
- افزایش ضربان قلب بالا
- افزایش تعریق
- ناتوانی در تحمل گرما
- کاهش وزن
- درد در ناحیه گلو و حساس شده غده تیروئید به لمس
- تغییرات احساسی
7 عملکرد مهم تیروئید در بدن
همان طور که گفته شد هورمون تیروئید عملکرد های مختلفی دارد که در ذیل به مهم ترین آن ها اشاره شده است:
- تنظیم سوخت و ساز (متابولیسم) بدن
- تنظیم و حفظ وزن بدن
- تنظیم سطح کلسیم خون
- تنظیم متابولیم چربی ها
- تنظیم مصرف اکسیژن
- تنظیم هورمون های بدن
- تنظیم سطح انرژی بدن
تشخیص اختلالات غده تیروئید
آزمایش خون با اندازه گیری هورمون محرک تیروئید یا TSH، از دقیق ترین و مطمعن ترین روش های تشخیصی کم کاری یا پرکاری تیروئید می باشد. سطح طبیعی تیروئید در خون بین 0/5 تا 5 میلی واحد درهر میلی لیتر است به طوری که مقدار بالای TSH در آزمایش نشان دهننده کم کاری تیروئید و مقدار پایین TSH نشان دهننده پرکاری تیروئید می باشد.
نقش تیروئید در بارداری
هورمون های تیروئیدی در رشد سیستم عصبی و مغزی نوزاد تاثیر گذار هستند و جنین این هورمون را از طریق جفت دریافت می کند. این هورمون ها در اوایل هفته دوازدهم بارداری شروع به فعالیت می کنند.
زنان بارداری که مبتلا به تیروئید هستند مخصوصا در سه ماه اول نسبت به سایر زنان بیشتر در خطر سقط جنین قرار دارند بنابراین به این افراد توصیه می شود قبل از بارداری و همین طور در طی بارداری تحت نظر پزشک متخصص زنان و زایمان قرار گیرند و سطح عملکرد تیروئید خود را اندازه گیری کنند تا بارداری پر خطر و سختی را تجربه نکنند.
چه موقع کم کاری تیروئید باعث ناباروری میشود؟
کم کاری تیروئید زمانی باعث ناباروری میشود که به دلیل کاهش هورمونهای تیروئیدی، چرخه قاعدگی و تخمکگذاری دچار اختلال شود یا سطح پرولاکتین بالا رفته و مانع آزادسازی تخمک گردد. این مشکل میتواند بر رشد مناسب اندومتر و لانه گزینی جنین هم اثر بگذارد و حتی کیفیت تخمک و اسپرم را کاهش دهد. در صورت درمان نشدن، علاوه بر ناباروری، خطر سقط مکرر و عوارض بارداری نیز افزایش مییابد، اما با کنترل کم کاری تیروئید باروری به حالت طبیعی برمی‌گردد.
آیا با برداشتن تیروئید امکان بارداری هست؟
بله، با برداشتن تیروئید (تیروئیدکتومی) هم امکان بارداری وجود دارد، به شرطی که فرد بعد از جراحی تحت درمان جایگزینی با لووتیروکسین قرار بگیرد و سطح هورمونهای تیروئیدی و TSH به طور منظم کنترل شود و مادر دچار بارداری پرخطر نشود. در صورت تنظیم مناسب هورمونها، تخمکگذاری و چرخه قاعدگی طبیعی ادامه پیدا میکند و مشکلی برای باروری ایجاد نمی‌شود. تنها نکته مهم این است که زنان باید پیش از اقدام به بارداری و همچنین در دوران بارداری، تحت نظر پزشک غدد باشند تا دوز دارو بر اساس نیاز بدن و تغییرات هورمونی تنظیم شود.
سوالات متداول:
کم کاری تیروئید با ایجاد اختلال در تخمکگذاری، افزایش پرولاکتین، تغییر در چرخه قاعدگی و کاهش کیفیت تخمک و اسپرم میتواند مانع بارداری شود.
پرکاری تیروئید با ایجاد سیکلهای نامنظم قاعدگی، کاهش کیفیت تخمک و اسپرم و افزایش خطر سقط میتواند شانس باروری را کم کند.
در کم کاری تیروئید، سطح پرولاکتین افزایش مییابد. پرولاکتین بالا ترشح هورمونهای FSH و LH را مهار میکند و این امر مانع تخمکگذاری میشود.
کم کاری یا پرکاری تیروئید میتواند باعث کاهش تعداد، تحرک و کیفیت اسپرم شود و در نتیجه احتمال باروری کاهش پیدا کند.
در بیشتر موارد با مصرف داروهای تنظیم کننده هورمون تیروئید مثل لووتیروکسین در کم‌کاری یا داروهای ضد تیروئید در پرکاری، تعادل هورمونی برقرار شده و شانس باروری به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
