یکی از شایعترین مشکلات در میان زنان توده های اطراف تخمدان یا توده آدنکس به شمار می آید. در اصطلاح آدنکس به ناحیه ای گفته می شود که شامل تخمدان، لوله های رحمی و بافت همبند اطراف آن می باشد.
به طور تقریبی پنج تا ده درصد از جراحی های زنان در تمامی دوره های سنی مربوط به جراحی توده های آدنکس می باشد. به طور معمول انواع مختلفی از این نوع توده ها وجود دارد که در تمامی سنین از دوره جنینی تا حدود هشتاد سالگی مشاهده شده است.
علل ابتلا توده های آدنکس
عوامل مختلفی می تواند سبب ابتلا به توده های آدنکس شود، که عبارت است از:
در تخمدان بدین صورت است که ممکن است به صورت کیست ساده یا یک کیست جسم زرد باشد، همچنین احتمال دارد یک جسم زرد حاملگی یا یک تخمدان پلی کیستیک بزرگ شده باشد و حتی در مواردی می تواند اندومتریوما یا انواع تومورهای خوش خیم یا بدخیم تخمدان باشد.
اما در خصوص لوله های رحمی، حاملگی خارج از رحم و هیدروسالپنکس مزمن یعنی التهاب لوله های رحم به هر علتی می تواند عامل یک توده آدنکس باشد.
در بافت همبند اطراف تخمدان، انواع کیست های اطراف تخمدان، میوم یا فیبروم های رحمی آویزان، آبسه های لوله ای تخمدانی و غیره می توان ذکر کرد.
البته علل غیر مرتبط به دستگاه تناسلی نیز وجود دارند، که از جمله یبوست، آبسه های آپاندیسی شایع ترین آن ها هستند.
عوامل مهم در تعیین میزان خطر توده های آدنکس
- سنین بالای 50 سال
- فرزند کمتر
- شروع قاعدگی در سنین پایین تر
- یائسگی دیررس
- نازایی اولیه
- اندومتریوز
تمامی این عوامل جز موارد بسیار مهم ابتلا به این بیماری ذکر شده اند. ضمن اینکه سابقه سرطان پستان یا تخمدان در خانواده و بستگان نزدیک از فاکتورهای مهم در تعیین میزان خطر این توده ها به شمار می آیند.
تشخیص توده های آدنکس خوش خیم و بدخیم
اساسا معاینه بالینی جز ابتدایی ترین روش های تشخیصی به شمار می آید. سپس روش های تشخیصی که مورد استفاده قرار می گیرد، تکنیک های تصویربرداری شامل؛ سونوگرافی واژینال می باشد و در مرحله آخر اندازه تومورمارکرها، می تواند کمک کننده باشد.
سونوگرافی واژینال موثرترین روش تشخیصی برای بررسی یک توده آدنکس است. سی تی اسکن، ام.آر.آی، پت در بررسی اولیه به هیچ وجه توصیه نمی شود. اگر سونوگرافی واژینال بنا به دلایلی کمک کننده نبود و مورد شک باشد در مرحله بعدی انجام ام.آر.آی ضروری است. سی تی اسکن بیشتر برای بررسی علل خارج تخمدانی استفاده می شود.
درمان توده های آدنکس
رویکرد درمانی با توجه به سن بیمار، نیاز به حفظ باروری و ماهیات توده آدنکس هر کدام با یکدیگر متفاوت خواهد بود، که با در نظر گرفتن مجموعه موارد بالا بهترین اقدام درمانی بایستی برای بیمار انجام شود.
به طور مثال درمان دختری جوان که یک تراتوم تخمدانی (تومور تخمدانی) دارد، درمان جراحی برداشتن توده همراه با حفظ تخمدان است ولی درمان تراتوم تخمدانی یا توده های تخمدانی در فردی با سن بالا برداشتن تمام توده به همراه تخمدان توصیه می شود.
البته انجام تکنیک های تشخیصی اضافی همانند ﻓﺮوﺯﻥ ﺳﮑﺸﻦ در حین جراحی به گرفته شدن بهترین تصمیم کمک می کند. در نهایت اگر متخصص زنان مشکوک به بدخیمی باشد، بهتر است درمان جراحی در یک مرکز مجهز و توسط جراح آنکولوژیست زنان انجام شود.
